Mocniej nie znaczy lepiej – wkrętaki dynamometryczne, cz. 3

Biorąc pod uwagę konstrukcję wkrętaków dynamometrycznych, możemy je podzielić na dwie grupy: 1. Wkrętaki dynamometryczne z nastawianym momentem 2. Wkrętaki dynamometryczne z momentem stałym

1. Wkrętaki dynamometryczne z nastawianym momentem pracy

Wkrętaki nastawne posiadają mechanizm, który możemy ustawiać w zależności od potrzeb. Na rękojeści podany jest zakres możliwego nastawu, na przykład od 0,1 do 0,6 Nm, czy od 2,0 do 7,0 Nm. Oznacza to, że w danym zakresie możemy ustawić wartości pośrednie i na nich pracować.

 

Na każdym wkrętaku musimy znaleźć następujące informacje: nazwa producenta, zakres możliwej pracy, jednostka skali oraz wskazany kierunek obrotu.

Wkrętaki dynamometryczne są narzędziami pomiarowymi służącymi do dokręcania połączeń z określona siłą. Nie należy nimi luzować wkręconych śrub. Najczęściej posiadają ogranicznik bezpieczeństwa, który chroni mechanizm przy odkręcaniu. Próbując odkręcić połączenia bez wiedzy, z jaką siła były dokręcone, możemy spowodować uszkodzenie mechanizmu naszego wkrętaka i zmianę charakterystyki późniejszych wskazań.

Możliwość nastaw konkretnych wartości zależy od wyskalowania skali. Przykładowo we wkrętaku Wiha w zakresie 0,1 do 6,0 Nm możemy nastawiać wartości co 0,02 Nm, z kolei dla wkrętaka o zakresie 2,0 do 7,0 Nm wartość pośrednia wynosi 0,25 Nm. Tylko na takich wartościach mamy pewność prawidłowej pracy. Wybierając wkrętak dynamometryczny z nastawem mechanicznym musimy zwracać uwagę nie tylko na jego zakres pracy, ale również podziałkę skali. Może się okazać, że wartość, którą potrzebujemy osiągnąć przy naszej pracy, jest niemożliwa do ustawienia w danym urządzeniu.

 

 

W przypadku wkrętaków Wiha nastaw wartości wykonywany jest za pomocą specjalnego wkrętaka wielokątnego, dostarczanego razem z rękojeścią dynamometryczną. Wsuwamy go w gniazdo robocze i obracając w lewo lub w prawo odpowiednio zwiększamy lub zmniejszamy napięcie sprężyny, co powoduje wyzwolenie mechanizmu na odpowiedniej wartości siły, jednocześnie sygnalizując ten moment operatorowi w postaci podwójnych kliknięć odczuwalnych jako drgania na rękojeści.

W firmie Wiha dostępna jest również seria wkrętaków dynamometrycznych iTorque z wbudowaną w rękojeść elektroniczną regulacją nastawu. Obracając w lewo lub prawo zmieniamy wartości nastawu na wyświetlaczu.

 

Rozwiązanie takie umożliwia nastawienie każdej wartości z podanego na wkrętaku zakresu pracy do dwóch miejsc po przecinku. Wkrętak ten pozwala również na zmianę jednostek siły z Nm na lbs, co znacznie upraszcza i przyspiesza pracę. Dodatkowo automatycznie zlicza ilość wyzwoleń i informuje o konieczności kalibracji.

2. Wkrętaki dynamometryczne ze stałym momentem pracy

Drugą grupę stanowią wkrętaki dynamometryczne ze stałym momentem pracy. Takie rozwiązanie wykorzystywane jest głównie w pracach przemysłowych, gdzie seryjnie dokręcamy dana połączenie z taka sama siłą. Operator na swoim stanowisku pracy nie ma możliwości ingerencji w nastawioną wartość wkrętaka. Jeśli ma kilka różnych połączeń o różnych parametrach siły dokręcania, to do każdego ma oddzielny wkrętak, dzięki czemu eliminuje błędy związane z przestawianiem skali i przyspiesza swoją pracę.

Tak jak widzimy na rysunku powyżej, na narzędziu podana jest tylko jedna konkretna wartość - w tym przypadku 2 Nm. W trakcie wkręcania, do momentu osiągnięcia wartości 2 Nm, pracujemy jak zwykłym wkrętakiem, zaś po jej osiągnięciu następuje wysprzęglenie mechanizmu i podwójny sygnał do operatora o uzyskanym momencie, informujący jednocześnie o maksymalnej wartości siły. Połączenie dokręcone jest szybko, pewnie i bezpiecznie.

3.  Dokładność wskazań

Oczywiście występuje pewien poziom błędów spowodowany działaniem mechanizmu danej serii, jak również pojedynczych wkrętaków dynamometrycznych, dlatego poza zakresem pracy danej serii wkrętaków podawana jest również dokładność wskazań. Możemy podzielić je znowu na dwie grupy:

• Wskazania w zakresie  +/- 6%

• Wskazania w zakresie +/- 10%

Narzędzia takie różnią się precyzją konstrukcji, co ma także znaczny wpływ na cenę. Nie w każdym miejscu potrzebujemy dokładności +/- 6%. Często wystarczy nam orientacyjna, powtarzalna siła, która ochroni np. elementy wykonane z tworzywa sztucznego przed zbyt mocnym dokręceniem. Dlatego właśnie wkrętaki o zakresie błędu +/- 10% również są stosowane w wielu miejscach, gdzie nie jest wymagana zbyt duża precyzja. Drugim przykładem braku możliwości uzyskania wskazań +/- 6% jest występowanie bardzo małych sił. Przykładem może być znowu wkrętak Wiha o zakresie od 0,1 do 0,6 Nm, wykonany w wersji +/- 10%. Wykonanie tak precyzyjnego mechanizmu byłoby bardzo drogie, a w rezultacie miałoby prawie niezauważalny wpływ na odczyt skali.

4. Zakup odpowiedniego wkrętaka

Planując zakup wkrętaka dynamometrycznego należy się najpierw bardzo dokładnie zastanowić, do jakich prac potrzebujemy go używać. Próbując dopasować jeden wkrętak do „wszystkiego” możemy nie mieć precyzyjnego odczytu w całym jego zakresie, lub wszystkich wartości, na których nam zależy. Możliwości techniczne związane z zakresem pracy oraz wyskalowaniem jednostek są mocno ograniczone, zwłaszcza w przypadku wysokiej precyzji narzędzia. Należy także pamiętać, że przy wkrętakach ze stałym momentem pracy możemy zawsze zamówić narzędzie spersonalizowane do naszych potrzeb.

Tak wygląda podział wkrętaków dynamometrycznych ze względu na budowę i dokładność wskazań odczytu. W następnym materiale omówimy podział ze względu na zastosowanie i charakterystykę wykonywanych prac.